Các phong tục và hoạt động tiêu biểu trong dịp Tết tại triều đình nhà Nguyễn

1. Lễ Ban Sóc (Phát lịch): Vào đầu tháng Chạp, triều đình tổ chức lễ Ban Sóc để phát lịch cho năm mới. Khâm Thiên Giám chuẩn bị lịch và dâng lên vua, sau đó lịch được ban phát cho các quan và nhân dân, đánh dấu sự khởi đầu của các nghi lễ Tết.

2. Lễ Phất Thức (Quét dọn): Thường diễn ra vào ngày 20 tháng Chạp, lễ Phất Thức là nghi thức quét dọn cung điện, lau chùi ấn tín và kinh sách. Các vật phẩm quan trọng được niêm phong, biểu trưng cho việc tạm ngưng công việc triều chính để đón Tết.

3. Lễ Thướng Tiêu (Dựng cây nêu): Vào ngày 23 tháng Chạp, triều đình dựng cây nêu trong Hoàng cung. Cây nêu được trang trí với nhiều vật phẩm, mang ý nghĩa xua đuổi tà ma và cầu mong may mắn cho năm mới.

4. Lễ Cáp Hưởng (Mời tổ tiên về ăn Tết): Trước đêm Giao thừa, triều đình cử hành lễ Cáp Hưởng để mời các vị tiên tổ về hưởng Tết cùng con cháu. Lễ vật được chuẩn bị kỹ lưỡng, thể hiện lòng hiếu kính và tôn trọng đối với tổ tiên.

5. Lễ Giao Thừa: Đêm Giao thừa, vua và hoàng gia thực hiện nghi lễ tế trời đất tại đàn Nam Giao hoặc trong Hoàng cung, cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa cho năm mới.

6. Lễ Thượng Triều ngày mùng 1 Tết: Sáng mùng 1 Tết, vua thiết triều tại điện Thái Hòa. Các quan trong triều mặc triều phục, dâng biểu chúc mừng năm mới lên vua. Sau đó, vua ban ân lộc cho các quan và công bố các chính sách mới cho năm mới.

7. Hoạt động giải trí và văn hóa: Trong những ngày Tết, triều đình tổ chức nhiều hoạt động văn hóa, giải trí như thi thơ, chơi cờ, đấu vật, và các trò chơi dân gian khác. Nhà vua thường tham gia và khuyến khích các hoạt động này, tạo không khí vui tươi, đoàn kết trong Hoàng cung.

8. Ẩm thực ngày Tết: Ẩm thực trong Hoàng cung rất phong phú, với các món ăn truyền thống như bánh chưng, bánh tét, nem, chả, và nhiều món đặc sản khác. Các món ăn được chuẩn bị cầu kỳ, thể hiện sự sung túc và mong ước cho một năm mới thịnh vượng.

Những phong tục và hoạt động trên không chỉ thể hiện sự trang nghiêm của triều đình nhà Nguyễn trong dịp Tết Nguyên đán, mà còn phản ánh nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.